Nhắc tới cốm Hà Nội nhiều người sẽ nghĩ tới những nơi làm cốm nổi tiếng như làng Vòng hay Mễ Trì. Cốm còn được làm thành nhiều món ngon như chè cốm, chả cốm, bánh cốm và xôi cốm…

Có lẽ nhiều người không biết đến món xôi cốm gắn liền với tên tuổi làng Kiều Mộc (xã Cổ Đô, H.Ba Vì, Hà Nội). Với cách làm không giống bất cứ nơi nào, xôi cốm Kiều Mộc khiến người ta chỉ một lần thưởng thức sẽ nhớ mãi.

Xôi cốm Kiều Mộc

Lê Hà

Tôi có một người bạn đại học, quê ở Kiều Mộc nay sống và làm việc tại Hà Nội. Mỗi độ thu về là bạn dù bận đến đâu cũng sắp xếp công việc về thăm ông bà, bố mẹ. Quà bạn mang xuống bao giờ cũng là những gói xôi cốm thơm thoang thoảng của mùi gừng xen lẫn mùi lá nếp và man mát cốm sữa non, ăn rất ngon mà không ngán.

Bạn bảo: “Bà thương tớ lắm, mỗi lần về quê đúng dịp đầu thu bà lại nấu xôi cốm cho tớ mang đi. Bà bảo chỉ những người thân yêu, người quan trọng nhất với bà, bà mới nấu xôi cốm cho ăn thôi. Cứ tới đầu tháng 9 là tớ chỉ muốn về với bà để được thưởng thức xôi cốm quê mình và mang cho bạn đấy. Bạn ăn mà xem, nó giản dị, thanh tao như người xứ Đoài mình”.

Xôi cốm Kiều Mộc dùng nếp cái hoa vàng còn non nhưng căng mẩy bởi “ngậm sữa”. Người dân Kiều Mộc cắt từng bông lúa bó lại mang về. Họ cẩn thận dùng cái bát con, úp lên thân cây lúa và nhẹ nhàng chuốt cho hạt rời ra mà không bị dập nát.

Khác với cốm làng Vòng hay Mễ Trì, người ta mang lúa đã chuốt đi rang rồi giã thì ở Kiều Mộc họ mang lúa đi luộc chín, phơi khô và cho vào cối giã tách vỏ trấu. Thành phẩm là mẻ gạo màu xanh ngà, hạt dài, dẹt, dậy hương thơm ngọt của sữa gạo. Rồi sau đó, dân làng Kiều Mộc giã hỗn hợp gừng, lá nếp, pha với nước và ngâm gạo 1 – 2 giờ, khi gạo lên màu mới bắc lên bếp để đồ thành xôi.

Xôi cốm thường được người dân Kiều Mộc làm để dâng cúng vị Thành hoàng Hải Tề Tối Linh Đại vương, được cho là con út của Lạc Long Quân và Âu Cơ vào mỗi dịp đầu thu.

Tương truyền, ngài là vị thần luôn che chở và phù hộ cho người dân được bình an, mùa màng bội thu. Không chỉ vậy, xôi cốm cũng là đặc sản mà người Kiều Mộc thường làm để biếu ông bà, cha mẹ và những người quan trọng. Đây là một trong những phong tục truyền thống mà dân làng Kiều Mộc đã gìn giữ bao đời.

Xôi cốm Kiều Mộc sau khi hoàn thành sẽ có màu xanh non, thoang thoảng vị ngọt của sữa non từ gạo và hương thơm dịu mát của gừng, hương ngầy ngậy của lá nếp… Xôi không thêm hạt sen hay đường như các nơi khác mà tôn trọng hương vị nguyên bản của cốm.

Chính hương vị mộc mạc ấy đã làm nên sự khác biệt cho đặc sản xôi cốm làng Kiều Mộc – một thức quà giản dị, thanh tao mang đặc trưng văn hóa xứ Đoài.