Chưa khai thác hết giá trị

Nghề chăn nuôi hươu sao được hình thành và phát triển ở huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) từ những năm thập niên 60 – 70 của thế kỷ XX. Qua thời gian, hươu sao từ loài động vật hoang dã được thuần hóa và được công nhận là giống vật nuôi. 

Thống kê đến nay, tổng đàn hươu trên địa bàn huyện Hương Sơn đã phát triển lên hơn 44.600 con, sản lượng nhung đạt hơn 17 tấn/năm. Với sự phong phú, đa dạng về nguồn thức ăn và giá trị mang lại của nhung hươu, hiện nay nghề chăn nuôi hươu sao tại Hà Tĩnh đã và đang phát triển mạnh mẽ. Ngoài địa bàn huyện Hương Sơn, một số địa phương khác như huyện Hương Khê, Vũ Quang, Đức Thọ, TP Hà Tĩnh cũng đã đưa vật nuôi này vào phát triển. Đây là hướng đi mới nhằm chuyển dịch cơ cấu vật nuôi theo hướng nâng cao giá trị kinh tế, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nhất là trong chăn nuôi nông hộ.

Đối với sản phẩm nhung, mặc dù sản lượng đạt cao song lâu nay bà con chủ yếu bán nguyên liệu thô để ngâm rượu, nấu cháo, ngâm mật ong… Tiềm năng chế biến sâu các sản phẩm từ “tứ đại danh dược” đang bị bỏ ngỏ.

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thuần, nguyên Phó Giám đốc Học viện Y dược cổ truyền Việt Nam, Viện trưởng Viện nghiên cứu Y dược Tuệ Tĩnh, trong nhung hươu có chứa rất nhiều thành phần, chất dinh dưỡng quý, thiết yếu như: Nhóm chất protid, lipid, loại axit amin; các nguyên tố vi lượng Cu, Zn, Mg, Cr, Br, Coban…; các khoáng chất như Ca, K, Na, Mg, P. Nhóm protein có tác dụng kích thích, điều hòa sự phát triển của các tế bào và nhân trong xương, sụn, tế bào thần kinh. Do đó, nó đặc biệt quý trong việc bồi bổ sức khỏe; phòng, hỗ trợ điều trị các loại bệnh liên quan đến tim mạch, gan, thật, thần kinh, các cơ quan nội tiết; tăng ham muốn và cải thiện khả năng tình dục; điều trị mệt mỏi về tinh thần; phòng chống lãng xương, thoái hóa xương…

“Công dụng của nhung hươu rất nhiều, song việc khai thác hết giá trị của nó thì chưa được như kỳ vọng. Chúng ta đang chủ yếu bán nhung tươi, mà mua nguyên cặp nhung giá tiền lớn, gần như chỉ người có tiềm lực kinh tế mới tiếp cận được. Vì vậy việc chế biến sâu ra nhiều sản phẩm sẽ tạo cơ hội tiếp cận đến đa dạng người tiêu dùng, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm nhung”, PGS.TS Thuần nói.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Kiều Hưng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn thừa nhận, giá trị kinh tế nhung hươu mang lại cho người dân địa phương dù rất lớn nhưng chưa khai thác được hết giá trị gia tăng.

“Hiện nay, 70 – 75% nhung hươu thu hoạch chủ yếu là bán nguyên liệu thô, thị trường bán buôn chưa lớn. Hầu hết bà con vẫn phải tự tìm kiếm khách hàng, do đó giá cả thường có nhiều biến động”, ông Hưng chia sẻ. Cũng theo ông Hưng, mấy năm gần đây, lãnh đạo huyện thường xuyên tìm kiếm, kết nối với các chuyên gia, doanh nghiệp có nhu cầu để hỗ trợ người dân chuyển đổi sang chế biến sâu các sản phẩm từ nhung. Huyện cũng xây dựng nhiều chính sách khuyến khích thành lập doanh nghiệp, HTX thu mua, chế biến sản phẩm nhung hươu.

“Hiện toàn huyện đã có 3 cơ sở thu mua, chế biến sâu sản phẩm nhung gồm: HTX Đầu tư và Phát triển nhung hươu Hương Sơn, HTX Nhung hươu Hương Luật, HTX nhung hươu Ngọc Linh. Các cơ sở này đều đang hoạt động rất hiệu quả, góp phần giải quyết bài toán đầu ra, nâng cao giá trị kinh tế cho sản phẩm nhung”, ông Nguyễn Kiều Hưng nhấn mạnh.

Khoảng 30% sản phẩm nhung tươi đã được chế biến sâu

Năm 2019, nhung hươu Hương Sơn đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý. Theo đó sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý nhung hươu Hương Sơn sẽ được bảo hộ độc quyền trên toàn lãnh thổ Việt Nam.

Vấn đề cần làm hiện nay là đưa sản phẩm nhung đến nhiều tầng lớp người tiêu dùng hơn và con đường duy nhất là đưa khoa học công nghệ vào chế biến sâu thành các sản phẩm như cao nhung hươu, bột nhung hươu, đế nhung hươu tán bột, nhung hươu tươi thái lát, trà nhung hươu…

Theo ông Bùi Quang Hoàn, Giám đốc Sở Khoa học – Công nghệ Hà Tĩnh, sắp tới Sở sẽ phối hợp với huyện Hương Sơn tập trung nghiên cứu, phân tích đầy đủ các thành phần và tác dụng dinh dưỡng có trong nhung hươu để chiết xuất tế bào gốc, ứng dụng trong mỹ phẩm, chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ điều trị bệnh ung thư… Đồng thời chuyển giao, ứng dụng tiến bộ KH-CN vào chăn nuôi, chăm sóc và thu hoạch, bảo quản nhung. Trong đó chú trọng bảo tồn, nâng cao chất lượng giống hươu; xây dựng quy trình kỹ thuật chăn nuôi, chăm sóc hươu Hương Sơn, kỹ thuật thu hoạch, sơ chế, bảo quản nhung đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và chất lượng.

Đối với chế biến, sẽ xúc tiến, thu hút các dự án đầu tư chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm từ nhung hươu nhằm nâng cao giá trị; khuyến khích, hỗ trợ chuyển giao các kết quả nghiên cứu, công nghệ chiết xuất, bào chế, sấy sản phẩm…

Công nghệ đang được các cơ sở chế biến sâu nhung hươu sử dụng hiện nay là sấy thăng hoa. Đây là công nghệ do Viện Công nghệ năng lượng và Đại học Bách khoa Hà Nội phát triển.

Lê Kiều Hiệp, Viện Công nghệ năng lượng cho rằng, việc đưa công nghệ sấy thăng hoa vào chế biến sâu không chỉ ứng dụng cho sản phẩm nhung mà còn có thể ứng dụng cho huyết nhung. Áp suất của quá trình sấy thăng hoa được đưa xuống mức rất thấp nên trong quá trình sấy nước được chuyển hóa trực tiếp từ thể rắn sang thể hơi. Nhờ đó giữ được hương vị, màu sắc, thành phần vi lượng và hình dáng của sản phẩm so với lúc chưa sấy ban đầu.

“Nhược điểm của phương pháp này là thời gian sấy dài và chi phí rất cao nên chỉ phù hợp với những sản phẩm có giá trị cao và rất cao. Tất nhiên, về lâu dài, muốn khai thác hết tiềm năng, giá trị của nhung hươu thì chính quyền, ngành chuyên môn ở Hà Tĩnh cần tiếp tục có sự đầu tư tương xứng để nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng các công nghệ mới vào chế biến. Giá trị thu về ban đầu có thể chưa cao nhưng trong tương lai, khi sản phẩm đảm bảo chất lượng, chúng tôi tin giá trị gia tăng sẽ tương xứng với sự đầu tư về công nghệ”, TS Hiệp nói.

Đồng tình với quan điểm của các chuyên gia, nhà khoa học, anh Hồ Phúc Đồng, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất – Thương mại Dịch vụ An Phong (TP Hà Tĩnh) – một trong những doanh nghiệp đã và đang chế biến sâu hàng chục sản phẩm từ nhung khẳng định, muốn đưa nhung hươu Hương Sơn vươn ra thị trường quốc tế, nhất định phải có sự đầu tư về thiết bị, máy móc, công nghệ chế biến đa dạng sản phẩm.

“Tuy nhiên, nếu chỉ một mình doanh nghiệp ‘tự bơi’ sẽ rất khó, bởi nguồn lực đầu tư lớn. Vì vậy, chúng tôi mong muốn tỉnh Hà Tĩnh, các ngành chức năng có chính sách hỗ trợ để những doanh nghiệp, cơ sở nói thật, làm thật có bệ đỡ để hiện thực hóa mong muốn đưa nhung hươu và các sản phẩm từ con hươu sao trở thành vật nuôi làm giàu cho người dân Hương Sơn nói riêng, tỉnh Hà Tĩnh nói chung”, anh Đồng kiến nghị thêm.

“Đến nay đã có khoảng 30% sản phẩm nhung tươi được chế biến sâu thành phẩm, góp phần tăng 30% giá trị kinh tế so với bán nhung tươi. Đây là một tín hiệu đáng mừng, từng bước chuyển dịch từ xuất bán nguyên liệu thô sang chế biến đa dạng thành phẩm giúp người tiêu dùng dễ tiếp cận, dễ sử dụng hơn”, ông Bùi Quang Hoàn, Giám đốc Sở Khoa học – Công nghệ Hà Tĩnh cho biết.